Σε πολλά πρωτόκολλα αποκατάστασης ένας από τους κύριους στόχους που θέτει ο φυσικοθεραπευτής για τον ασθενή του είναι η ανάκτηση του φυσιολογικού εύρους κίνησης των αρθρώσεων.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, το μειωμένο εύρος κίνησης οφείλεται σε έντονο πόνο, οίδημα, φλεγμονή ή συνδυασμό αυτών. Ακόμη, καταστάσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε βραχύνσεις των μαλακών ιστών γύρω από μια άρθρωση είναι η υποκινητικότητα ή η παρατεταμένη ακινητοποίηση του μέλους με σκοπό την γρήγορη επούλωση του ιστού. Για όλους αυτούς τους λόγους, το μειωμένο εύρος κίνησης είναι δεδομένο και, συνεπώς, η επανάκτηση αυτού αποτελεί βασικό στόχο ενός εξειδικευμένου προγράμματος αποκατάστασης.
Η θεραπευτική διάταση είναι απολύτως χρήσιμη και φαίνεται να αποτελεί αναπόστατο μέρος της θεραπευτικής προσέγγισης για την επίτευξη του παραπάνω στόχου.
Τι είναι η θεραπευτική διάταση;
Παλαιότερα, ο όρος διάταση είχε ιδιαίτερα περιορισμένη έννοια και αφορούσε κυρίως την επιμήκυνση του μυϊκού ιστού. Ωστόσο, στη συνέχεια απέκτησε μια μεγαλύτερη διάσταση και πλέον φαίνεται να αφορά μια σειρά από μεθόδους και τεχνικές που έχουν ως κύριο στόχο τη βελτίωση της ευκαμψίας και την κινητοποίηση των μαλακών μορίων όπως μυών, τενόντων, αρθρικού θυλάκου, συνδέσμων και νευρικού ιστού.
Που στοχεύει η θεραπευτική διάταση;
Οι στόχοι εφαρμογής της θεραπευτικής διάτασης ποικίλουν και διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο. Κατά κύριο λόγο, πραγματοποιούνται για τους εξής σημαντικούς λόγους:
- διατήρηση του φυσιολογικού εύρους τροχιάς μιας άρθρωσης
- αποκατάσταση του ιδανικού μήκους βραχυσμένων δομών
- απενεργοποίηση των σημείων πυροδότησης (trigger points)
- πρόληψη των τραυματισμών
- μείωση του πόνου μέσω κινητοποίησης
- βελτίωση της κινητικότητας μιας υποκινητικής άρθρωσης
Ποια τα είδη των διατάσεων που χρησιμοποιούνται;
Οι τεχνικές διάτασης διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες ανάλογα με τον τρόπο εκτέλεσής τους. Οι πιο κοινές είναι οι εξής:
Στατική διάταση
Διακρίνεται σε ενεργητική και παθητική. Η ενεργητική στατική διάταση πραγματοποιείται από τον ασκούμενο, ενώ η παθητική στατική διάταση πραγματοποιείται από τον φυσικοθεραπευτή. Τα πλεονεκτήματα των στατικών διατάσεων είναι ότι δεν προκαλούν μυϊκό πόνο λόγω του αργού και ελεγχόμενου τρόπου εκτέλεσης, προσφέρουν ανακούφιση και χαλάρωση στους ιστούς που εφαρμόζονται και έχουν ελάχιστες πιθανότητες πρόκλησης τραυματισμού. Η στατική διάταση είναι η πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη τεχνική.
Η διάρκεια της διάτασης και ο αριθμός των επαναλήψεων συμβάλλουν άμεσα στην αποτελεσματικότητά της και γι΄αυτό είναι απαραίτητος ο προσδιορισμός τους. Ερευνητές υποστηρίζουν ότι μια στατική διάταση διάρκειας 30 δευτερολέπτων και 3-4 επαναλήψεων θα προσφέρει ευεργετικά αποτελέσματα ως προς την αύξηση του εύρους κίνησης.
Δυναμική διάταση
Διακρίνονται σε λειτουργικές και βαλλιστικές. Στις λειτουργικές διατάσεις πραγματοποιούνται κινήσεις σε ένα αυξανόμενο εύρος κίνησης για αρκετές επαναλήψεις. Αντίθετα, στις βαλλιστικές διατάσεις εκτελούνται ταλαντεύσεις σε ακραίες θέσεις του εύρους με απότομες ρυθμικές κινήσεις.
Οι βαλλιστικές διατάσεις έχουν ως κύριο στόχο την αύξηση της ευκαμψίας της άρθρωσης ή των αρθρώσεων που συμμετέχουν στη διάταση. Ωστόσο, σύμφωνα με έρευνες υποστηρίζεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος διάτασης αποφεύγεται, λόγω του αυξημένου κινδύνου τραυματισμού. Η αυξημένη πιθανότητα τραυματισμού οφείλεται στην ταχεία παραγωγή υψηλής τάσης στους μύες σε σύντομο χρονικό διάστημα. Έτσι, οι ερευνητές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι βαλλιστικές διατάσεις πρέπει να γίνονται με προσοχή και υπό την επίβλεψη ειδικών.
Ιδιοδεκτική νευρομυϊκή διευκόλυνση (PNF)
Τα τελευταία χρόνια, οι τεχνικές PNF χρησιμοποιούνται όλο και συχνότερα για τη βελτίωση της ευκαμψίας στα πλαίσια ενός προγράμματος θεραπευτικής άσκησης. Το βασικό πλεονέκτημα των τεχνικών PNF είναι η επίτευξη της μυϊκής χαλάρωσης και άρα η βελτίωση της μυϊκής ελαστικότητας. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση του εύρους κίνησης.
Να επιλέξω στατική ή δυναμική διάταση;
Τόσο οι στατικές, όσο και οι δυναμικές διατάσεις έχουν σημαντικά αποτελέσματα στη βελτίωση του εύρους κίνησης. Η βασική διαφορά μεταξύ αυτών είναι ότι οι στατικές διατάσεις είναι ασφαλέστερες και μπορούν να εφαρμοστούν από όλους ανεξαρτήτως ηλικίας, εμπειρίας ή αθλητικού υποβάθρου, ενώ οι δυναμικές διατάσεις είναι πιο εύκολο να προκαλέσουν μυϊκούς τραυματισμούς. Για το λόγο αυτό, οι δυναμικές διατάσεις απαιτούν εμπειρία, τόσο από την πλευρά του ασκούμενου όσο και του φυσικοθεραπευτή, προκειμένου να εκτελεστούν με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα.
Αναφέρεται στη διεθνή βιβλιογραφία η θεραπευτική διάταση ως μέσο αποκατάστασης;
Η θεραπευτική διάταση είναι εξαιρετικά διαδεδομένη ως μέσο αποκατάστασης μυοσκελετικών παθήσεων. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η οσφυαλγία για την οποία όλες οι κλινικές οδηγίες παγκοσμίως προτείνουν τη χρήση της διατασης ως μέρος ένος συνολικού θεραπευτικού προγράμματος που εφαρμόζεται από τον φυσικοθεραπευτη. Αντίστοιχα, το ίδιο συμβαίνει και στις υπόλοιπες παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος, είτε τραυματικές, είτε εκφυλιστικές εφόσον οι παράμετροι εφαρμογής της διάτασης ορίζονται μετά από τον κλινικό συλλογισμό από τον ειδικό.
Ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα της διάτασης είναι ότι μπορεί να εφαρμοστεί από τον ίδιο τον ασθενή μετά από σωστή εκπαίδευση και για το λόγο αυτό θεωρείται μια απο τις συχνότερες ασκήσεις που συνταγογραφείται.
